ملاعلی فرزند گل محمد فرزند علی محمد به سال 1209 یا 1217ق در روستای قارپوزآباد از توابع دهستان احمد آباد شهرستان نظرآباد به دنیا می آید. او برای تکمیل تحصیلات خود به قزوین می رود و از اقیانوس علم بزرگان آن شهر چون ملا محمدتقی برغانی - شهید ثالث - و ملا محمدصالح برغانی - بنیانگذار مدرسه صالحیه قزوین - و ملا سید عبدالکریم ایروانی - اصولی معروف - بهره می برد.

ملاعلی از سید ایروانی، اجازه اجتهاد می گیرد و به اصرار علمای قزوین، کتاب معدن الاسرار را در فن وعظ و خطابه به سال 1249ق در این دیار می نگارد. ملاعلی در قزوین، شاگردان بر جسته ای را مثل میرزا حبیب الله رشتی - مؤلف کتاب البداع - و ملا علی کنی و آخوند ملا فتح الله قزوینی و حاج میرزا محسن اردبیلی در این شهر، تربیت می کند.

آیت الله قارپوزآبادی برای ادامه تحصیل، دل از قزوین می کند و راهی تهران و اصفهان می شود و از محضر شیخ محمدتقی اصفهانی - صاحب هدایة المسترشدین - اجازه اجتهاد می گیرد. ملاعلی قاپوزآبادی پس از دوران بیست ساله تحصیل دوباره به زادگاه خویش بر می گردد ولی این اقامت مبارک، خیلی طول نمی کشد چرا که ملاعلی به عدم مشروعیت تلاش خوانین برای اجرای نظام ارباب - رعیتی یا همان فئودالیسیم فتوا می دهد و به نشانه اعتراض به شهر زنجان مهاجرت می کند.

ملاعلی تلاشی طاقت فرسا را برای اصلاح وضع مذهبی شهر می آغازد اما اوج گیری فتنه بابیت در این شهر، او را وا می دارد تا همراه خانواده در سال 1267 ق به کربلا کوچ کند. آیت الله قارپوزآبادی پس از مدتی باز به زنجان می آید و مجدانه به محو آثار بابیت از عقاید شیعیان می پردازد. او در مرکز شهر، مسجد و مدرسه علمیه چهل ستون را به سال 1284ق تأسیس می کند و می کوشد پس از اتمام فعالیت های معنوی - علمی روزانه بین مردم، کسبه، بانوان و ماموران انتظامی شهر حاضر شود و شخصا" احکام متناسب با مشغله های آنان را به آنان آموزش دهد.

ملاعلی قارپوزآبادی در هفتم محرم 1290 ق/ 1252ش، چشم از جهان فرو می بندد و در جوار امامزاده ابراهیم - علیه السلام - شهر زنجان به خاک سپرده می شود. شصت و شش سال بعد - 1356ق - هنگام تخریب قبور اطراف امامزاده به دست شهرداری وقت، مقبره آیت الله ملا علی قارپوزآبادی هم تخریب می شود اما بدن او هم چنان سالم مانده در حالی که بدن فرزند و نوه ملا علی که سال ها پس از او از دنیا رفته بوده اند متلاشی شده بوده است. ملا علی را در متون قدیمی به نام های دیگری چون ملاعلی قزوینی و فاضل قزوینی و قزوینی زنجانی هم می شناسند. برای نکوداشت این مرد بزرگ، کنگره ای یک روزه در فرهنگسرای امام علی - علیه السلام - شهرستان ساوجبلاغ در روز پنج شنبه 17/8/1380 برگزار شد.

نوشته های نوزده گانه آیت الله ملاعلی قارپوزآبادی: نظام الفرائد فی شرح القواعد علامه حلی در بیست جلد؛ نوامیس الاصول در دو جلد؛ معدن الاسرار در وعظ و خطابه در پنج جلد؛ جوامع الاصول در سه جلد؛ تفسیر روایی قرآن از سوره یاسین به بعد در دو جلد به عربی در سال 1285ق؛ صیغ العقود و الایقاعات از جامع ترین کتب این موضوع که علمای متأخر شیعه، تألیف کرده اند؛ صید و ذباحه به فارسی که در سال 1274ق به در خواست ملاعلی هیدجی تألیف شد؛ متأجر (معاملات) به فارسی تألیف سال 1265ق؛ رساله عملیه؛ شرح قصیده دعبل خزاعی؛ شرح التصریف عبدالوهاب بن ابراهیم زنجانی؛ مجموعه استفتائات و مسائل مشکله؛ وسیله النجاه در عقاید؛ رساله ای در عقاید (شاید همان وسیله النجاه باشد)؛ مناسک حج؛ کتابی خطی به سبک جامع الشتات محقق قمی؛ کتابی خطی در قضا و شهادت؛ کتابی خطی در شرح عوامل ملا محسن در نحو؛ شرح قصیده فرزدق.

- منبع: حسین عسگری، دشتی به وسعت تاریخ، تهران: نشر محبی، 1386، ص 301